"Byli i będą" to obraz społeczeństwa polskiego po powstaniu styczniowym. Poznajemy rĂłżne środowiska: arystokrację w stolicy, za granicą i na wsi w KrĂłlestwie, uczącą się w Warszawie młodzież z rĂłżnych sfer, rozbitkĂłw na bruku miejskim, zwłaszcza zaś ziemiaństwo kresowe, uparcie utrzymujące swe placĂłwki narodowego stanu posiadania, ktĂłre raz stracone, nie byłyby już do odkupienia (rząd rosyjski na kupno ziemi zezwalał tylko prawosławnym), oraz zagrodową szlachtę krośniańską, prześladowaną nie tylko za patriotyzm, ale i za religię, gwałtem zmuszaną do prawosławia.
Powieść to pisana z głębi duszy i serca, poczęta z troski narodowej o gniazda zburzone i pisklęta rozproszone, z myślą o niebezpieczeństwie walki o chleb i braku idei. Fabuła zajmująca, środki opisu utrzymane w dobrym umiarze. Bogactwo motywĂłw epickich zespolone w budowę jednolitą i celowo rozmieszczoną. Jako powieść realistyczna "Byli i będą" są najlepszym utworem autorki.